فوتبال علاوه بر آنکه “یک بازی زیبا” است و همواره مورد توجه نسل‌های زیادی در دنیا بوده، امروزه یک صنعت بزرگ است که افراد زیادی را به خود جذب کرده. گروه بزرگی که به این صنعت علاقه‌مند هستند، خانواده‌هایی بوده که تمام تلاش خود را همراه با از خودگذشتگی می‌کنند تا فرزندشان بتواند روزی یک فوتبالیست بزرگ شوند و از محل آن درآمد بالایی داشته باشند. این تلاش والدین با تهدیدهایی همچون کلاهبردارانی که از این رویا برای خود درآمدی کسب می‌کنند، مواجه می‌شود.
در بسیاری از کشورها من‌جمله ایران دیده می‌شود که افراد به اصطلاح ایجنتی به والدین بازیکنان زیر 18 سال نزدیک می‌شوند و ابتدا با تعاریفی اغراق‌آمیز و دروغین، فرزند آنان را یک استعداد فوتبالی بسیار مهم معرفی می‌کنند. سپس، با حالتی محزون اعلام می‌کنند که متاسفانه زیرساخت فوتبال در اینجا ضعیف است و استعداد بازیکن رشد و توسعه پیدا نمی‌کند. اما اگر این کودک در اروپا بود، یکی از بهترین بازیکنان دنیا می‌شد. نهایتا هم با وسوسه خانواده آنها را موظف می‌دانند که هرطور شده فرزندشان را به اروپا برای آموزش و پیوستن به باشگاه‌های بزرگ بفرستند. این دروغ‌ها با هدف قراردادن احساسات والدین موجب کسب درآمدهای گزافی برای افراد سودجو شده است. والدین تمام حاصل سال‌ها تلاش خود را فروخته و به یک متقلب می‌دهند تا فرزندشان را در آکادمی‌های بزرگ فوتبال ثبت‌نام کنند. نتیجه این قبیل اقدامات نیز از پیش مشخص است؛ در بهترین حالت، کودک در یک باشگاه تماما آماتور یا مدرسه فوتبال بدون ارتباط با یک باشگاه حرفه‌ای در کشور دیگری ثبت نام می‌شود. پس از گذر یکسال، همان متقلب با تقاضای دریافت مبلغی گزاف‌تر مدعی می‌شود که کودک باید بیشتر آموزش ببیند. این عمل تا جایی ادامه پیدا می‌کند که خانواده یا از نظر مالی دیگر توانی برای پرداخت نداشته باشد ویا پس از صرف هزینه زیاد متوجه دروغین بودن آن وعده‌های خیالی شود.
از طرفی، نه تنها این هزینه گزاف فایده‌ای برای کودک نداشته بلکه حتی بعدها می‌تواند موجب بروز اختلالات شخصیتی نیز در آن کودک می‌شود.
از نزدیک شاهد آن بوده‌ام که والدینی خانه خود که تنها سرمایه‌شان بود، فروختند ویا مبلغی را قرض کردند تا بتوانند برای فرزندشان آینده‌ی خوبی بسازند. اما نه تنها چیزی ساخته نشد که متاسفانه زندگیشان به سختی بسیار رسید. در این نوشتار تلاش می‌کنیم تا با بیان مقررات فیفا درخصوص انتقال بین‌المللی بازیکنان زیر 18 سال و درادامه با بیان توصیه‌هایی برای جلوگیری از این رویافروشی دروغین، خانواده‌هایی که رویای موفقیت و درخشش فرزندان خود در فوتبال را دارند، آگاه نماییم.
الف) مقررات فیفا
ماده 19 مقررات وضعیت و انتقالات بازیکنان فیفا درخصوص انتقال بازیکنان زیر 18 سال (صغار) محدودیت‌هایی را در راستای حمایت از آنان وضع نموده است. قاعده اصلی و مهم که همواره باید مورد توجه باشد، در بند 1 این ماده چنین بیان شده است:«انتقالات بین الملی بازیکنان فقط برای بازیکنان بالای 18 سال مجاز است.» با توجه به این صراحت، هر انتقالی برای بازیکنان زیر 18 سال باید غیرممکن فرض شود مگر آنکه ذیل یکی از موارد استثنایی باشد.
هدف فیفا، حمایت از بازیکنان است تا پیش از بلوغ هدف انتقالات قرار نگیرند چراکه در آن سنین، بچه‌ها باید از فوتبال لذت ببرند و هدف تجاری را دنبال نکنند. منطقی است که کودک ویا نوجوانی که ممکن است یک استعداد خطاب شود، پیش از شکوفایی، برای همیشه از فوتبال خداحافظی نماید. اگر تمام تمرکز آن کودک معطوف به فوتبال بوده باشد، هم لذت کودکی را از دست داده و هم نتوانسته برای آینده خود آماده شود.
در تمام استثنائات این قاعد باید توجه داشته باشیم که ثبت شدن نام بازیکن در فدراسیون کشورش ملاک نخواهد بود. همچنین بازیکنانی که بیشتر از ده سال ندارند، پیش از تقاضای ITC، باید انتقالشان توسط کمیته وضعیت بازیکنان فیفا تایید شود. موارد استثنایی قاعده کلی فوق به شرح ذیل است:
- نقل مکان بازیکن به کشور باشگاه جدید
ممکن است بازیکنی به تنهایی ویا همراه با والدین خود به کشور جدیدی نقل مکان نماید. این نقل مکان نباید مانع دنبال نمودن علاقه ویا استعداد وی شود. بنابراین فیفا مواردی را برای این نقل مکان لحاظ نموده: همراه با خانواده یا برای حفظ جان.
1.1- طبیعی است که خانواده‌ای برای ادامه زندگی خود، کشور جدیدی را انتخاب نمایند ، پس از جابه‌جایی والدین بازیکن به کشور یا محل جدید، بازیکن باید این حق را داشته باشد تا بتواند علاقه خود را دنبال نماید. با توجه به سوءاستفاده‌های احتمالی از این استثنا، این نقل مکان با محدودیت مواجه شده است: «برای یک دلیل غیرمرتبط با فوتبال». درواقع تنها نقل مکان‌هایی ذیل این استثنا قرار خواهند گرفت که والدین بازیکن برای ادامه فوتبال آن کودک نقل مکانن ننموده باشند. بنابراین، اگر خانواده‌ای بخواهند برای ادامه فوتبال فرزندشان نقل مکان نماید، نمی‌توانند از این استثناء استفاده کنند.
2.1- ممکن است فرد زیر 18 سالی به منظور تحصیل در خارج از محل اقامت خود نقل مکان نماید. این نقل مکان نیز جز استثنائات محدودیت جابه‌جایی بین‌المللی بازیکن قرار خواهند گرفت. برای اعمال این استثناء باید به آن توجه شود که بازیکن دانشجو یا دانش‌آموزی است که بصورت موقت بدون والدین خود به محل جدید نقل مکان نموده است. البته در این استثناء باشگاه جدید باید یک وضعیت آماتور داشته باشد که نه مستقیم و نه غیرمستقیم، با باشگاه حرفه‌ای همکاری ننماید.
3.1- بازیکنی که بصورت موقت و جهت حفظ جان ویا آزادی خود بنا بر دلایلی از قبیل سیاسی، قومی و نژادی به کشور جدیدی نقل مکان نموده است.
- بازیکنان 16 تا 18 سال
شاید بازه سنی مذکور کمی فریب دهنده باشد اما باید توجه داشته باشیم که استثنایی است ذیل قاعده فوق. در دوصورت افراد در این سنین می‌توانند در انتقال ببین‌الملی قرار بگیرند:
1.1- اگر انتقال بین‌المللی بازیکن درون اتحادیه اروپا یا منطقه اقتصادی اروپا باشد. برای نمونه، بازیکن 17 ساله‌ای از کشور پرتغال با باشگاهی در آلمان قراردادی را منعقد نماید.
2.1- انتقال بین‌المللی میان دو فدراسیون در یک کشور باشد.
- انتقالات مرزی
ممکن است کودکی در نزدیکی مرز کشور خود با کشور همسایه باشد. در این شرایط درصورتیکه محل اقامت بازیکن تا مرز بیشتر از پنجاه کیلومتر نباشد، می‌تواند با باشگاهی در کشور همسایه که آن باشگاه نیز تا مرز مشترک بیشتر از پنجاه کیلومتر فاصله نداشته باشد، قرارداد منعقد نماید. درهرصورت فاصله میان محل اقامت بازیکن و باشگاه نباید بیش از صد کیلیومتر باشد.
ب) توصیه‌ها
پیش از هرچیز بهتر است همان فلسفه فیفا در خصوص بازیکنان زیر 18 سال را رعایت نمایید چراکه این طرز فکر حاصل سال‌ها تجربه برای افراد بسیار زیادی است. بهتر است صبور بوده و اجازه بدهید فرزند شما اگر استعدادی دارد، از طریق درست رشد نماید. اگر بنا به هر دلیلی نیز قصد فاصله گرفتن از این مهم را دارید، پیشنهاد می‌شود موارد ذیل را لحاظ نمایید:
- شناخت استعداد واقعی فرزندتان
ممکن است به صرف خوب بازی کردن در یک مسابقه ویا تعریف‌های دروغین همان افراد کلاهبردار، والدین گمان کنند که فرزندشان یک استعداد فوتبالی است که می‌تواند به طور کلی غلط باشد! بهتر است قبل از هرگونه سرمایه‌گذاری به این مهم توجه نمایید و از متخصصین استعدادیابی بهره ببرید. شاید استعداد فرزند شما در ورزش دیگر یا حتی خارج از ورزش باشد. برای نمونه، مایکل فیلپس یکی ازمدال‌آورترین ورزشکاران تاریخ المپیک است اما احتمالا او هرگز نمی‌توانست در ورزش فوتبال در سطح ملی حتی به نیمی از موفقیت‌های خود در شنا در سطح جهانی برسد.
- آگاهی از محدودیت‌های انتقال بازیکنان زیر 18 سال
اگر بله، شما شانس استفاده از آن انتقال را دارید. اگر خیر، مسیر دشوار و پر هزینه‌ای را طی خواهید نمود تا به این نتیجه برسید که این امر ممکن نیست. شاید فرد مدعی خیلی خود را توانمند معرفی نماید اما یادتان باشد که باشگاه‌ها براساس سختگیری‌های فیفا، ریسک برخوردهای احتمالی فیفا و محرومیت را نمی‌پذیرند و در عمل فرزند شما شانسی برای پیوستن به یک باشگاه حرفه‌ای را نخواهد داشت. برای نمونه بارسلونا در سال 2014، چلسی در سال 2019 و اتلتیکو در سال 2016 با دو پنجره بسته مواجه شدند. این محرومیت‌ها همگی به دلیل نقض همین ماده بوده است.
- اعتبارسنجی مدعیان
در بررسی وضعیت کسی که قرار است سرنوشت فرزندتان در اختیارش قرار گیرد، کوتاهی نکنید. پیش زمینه فعالیتش، همکارانش، تعداد انتقال‌های مثبت، شخصیت وی و … را درنظر بگیرید. بررسی کنید که آیا لایسنس فیفا را دارد و اگر بله، آیا مجوز کار با بازیکنان زیر 18 سال را دارد؟
- قرارداد قانونی، مستحکم و جامع
درصورتیکه تمام موارد بالا را رعایت نمودید، باید حتما قرارداد مکتوبی فیمابین شما و او نوشته شود. در نگارش این قرارداد حتما از متخصصین بهره ببرید تا درصورتیکه به تعهدات خود عمل ننمود، یا در این میان اکاذیبی را بیان کرده بود، حقوق قانونی شما حفظ شود.
نتیجتا حمایت از بازیکنان زیر ۱۸ سال در انتقالات بین‌المللی، تنها یک مقرره فیفا نیست، بلکه یک ضرورت برای حفظ آینده آنان است. در حالی که رؤیای موفقیت در فوتبال برای بسیاری از خانواده‌ها ارزشمند است، نباید این رؤیا به دست افراد سودجو و کلاهبردار تبدیل به یک فریب بزرگ شود. تصمیم‌گیری عجولانه و اعتماد به افراد ناشناس، می‌تواند نه‌تنها سرمایه، بلکه آینده فرزندتان را به خطر بیندازد. آگاهی از قوانین، شناخت مسیرهای قانونی و بهره‌گیری از مشاوره تخصصی، بهترین راه برای جلوگیری از قربانی شدن در این چرخه فریب است. در نهایت، مهم‌ترین اولویت باید رشد سالم و اصولی بازیکن باشد، نه صرفاً یک انتقال پرریسک و پرهزینه به فوتبال اروپا. امیدوارم از تجربیات تلخ و سنگین بسیاری از والدین در این مسیر جهت رشد فرزند خود بهره ببرید.